تمرین هفدهم: برای نه گفتن بدون شرم یا احساس گناه

نه گفتن یکی از مهارت‌های مربوط به هوش هیجانی است که هر کسی می‌تواند بر آن مسلط شود.

بسیاری از ما، نه گفتن را اشتباه و ناخوشایند می‌دانیم و برای ما خیلی سخت و پیچیده است؛ بنابراین، تقریباً در جواب هر درخواستی که از ما می‌شود می‌گوییم: بله! حتماً! البته! خوشحال می‌شوم!

اما در واقعیت، ممکن است اصلاً مطمئن و خوشحال نباشیم که چنین درخواستی را قبول کرده‌ایم و ترجیح می‌دادیم به جای آن، کارهای دیگری انجام بدهیم. یا شاید با بله گفتن موافق باشیم اما این کار به سلامت روان ما آسیب می‌زند.

چرا نه گفتن سخت است؟

حقیقت این است که ما موجوداتی اجتماعی هستیم درنتیجه فکر می‌کنیم اگر نه بگوییم دوستان خوبمان را ناامید می‌کنیم یا به احساسات دیگران آسیب می‌رسانیم. همچنین، نه گفتن ممکن است باعث شود به عنوان مشکل دیده شویم و دیگران ما را طرد کنند و تنها بمانیم.

ترس از طرد شدن یا فقط عدم اطمینان از اینکه پاسخ طرف مقابل چه خواهد بود، نه گفتن را برای بسیاری از ما سخت و پیچیده می‌کند.

تمایل به راضی نگه داشتن دیگران، اغلب ریشه در دوران کودکی ما دارد. ممکن است ما به عنوان یک دختر یا پسر خوب، مطیع و حرف گوش کن بزرگ شده باشیم. شاید به خاطر «یاورِ کوچکِ مامان» بودن تحسین شده باشیم، یا احتمال دارد به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته باشیم و از طریق تائید طلبی به دنبال جلب توجه دیگران باشیم؛ حتی اگر به قیمت نادیده گرفتن خودمان تمام شود.

برای مثال، کسی که در دوران کودکی فکر می‌کرده مسئول خوشحال سازی مادر افسرده‌اش است، حالا هم فکر می‌کند باید به هر درخواستی بله بگوید تا مبادا دیگران ناراحت شوند.

یا کسی که در کودکی با بله گفتن از فوران خشمِ پدرش جلوگیری می‌کرده، حالا هم فکر می‌کند با بله گفتن می‌تواند جلوی وقوع اتفاقاتِ مشابه را بگیرد.

ما می‌توانیم آنقدر به بله گفتن و راضی کردن دیگران ادامه بدهیم که به این کار عادت کنیم تا جایی که حتی ندانیم چه می‌خواهیم یا چه نیازهایی داریم؛ اما اگر زندگی ما آنقدر مملو از درخواست‌های دیگران است که برای چیزهایی که واقعاً برایمان مهم است، وقت نداریم، یا بدتر از آن، سلامت روانی ما در خطر است، وقت آن است که تغییری ایجاد کنیم.

خبر خوب این است که نه گفتن یک مهارت است و می‌توانیم آن را تقویت کنیم. هرچه بیشتر نه بگوییم، این کار عادی‌تر خواهد شد.

اولین قدم برای درک کلمه «نه» این است که به خاطر تمامِ وقت، انرژی و پولی که صرف بله گفتن به چیزهایی کرده‌ایم که می‌توانستیم به آن‌ها نه بگوییم، از خودمان عذرخواهی کنیم.

چند بار دعوت برای صرف قهوه را پذیرفته‌ایم درحالی‌که تمایلی به این کار نداشته‌ایم؟ چند بار به جشن عروسی رفته‌ایم درحالی‌که واقعاً نمی‌خواستیم در آن شرکت کنیم؟ چند ساعت از وقت خودمان را برخلاف میلمان، صرف جلسات خسته‌کننده و بیهوده کرده‌ایم؟

ممکن است این سؤال برای شما ایجاد شود که: «بله گفتن و راضی نگه داشتن دیگران چه اشکالی دارد؟» تلاش برای جلب رضایت دیگران، به شکل بی‌اختیار و وسواس گونه، نوعی کنترل گری محسوب می‌شود. مثل این است که به یک نفر بگوییم: «من می‌توانم تو را کنترل کنم تا من را دوست داشته باشی!»

شاید با راضی نگه داشتن دیگران، انسان شایسته‌ای به نظر برسیم اما در بلندمدت به دلیل نادیده گرفتن نیازهای خودمان دچار مشکل خواهیم شد.

وقتی به کاری که نمی‌خواهید انجامش دهید بله می‌گویید، از کاری که می‌کنید متنفر می‌شوید، از دست شخصی که از شما خواسته آن کار را انجام دهید ناراحت می‌شوید و به خودتان صدمه می‌زنید.

چطور می‌توانیم نه گفتن را تمرین کنیم؟

ایده‌های زیادی برای تمرین نه گفتن وجود دارد اما برای شروع می‌توانیم از این روش کمک بگیریم:

«بله» گفتنِ ما می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد، درهرصورت، لازم نیست برای «نه» گفتن از کسی اجازه بگیریم. ما این مجوز را داریم که در مورد پذیرفتن یا نپذیرفتن درخواست دیگران فکر کنیم و تصمیم بگیریم.

از خودت بپرس: من چه نیاز و خواسته‌ای دارم و چه چیز اجازه نمی‌دهد از خودم حمایت کنم؟

وقتی کسی به ما پیشنهادی می‌دهد و ما را دعوت به انجام کاری می‌کند، برای کشف جواب واقعی خودمان نیاز داریم این سؤالات را از خودمان بپرسیم:

• بله گفتن، مانع از تمرکز من بر روی مسائل مهم‌تر نمی‌شود؟
• این پروژه، فرصت یا فعالیت، باارزش‌ها، باورها و اهدافِ من همخوانی دارد؟
• اهداف، باورها و ارزش‌های اساسی و بنیادی من چیست؟
• بله گفتن، من را خسته و فرسوده می‌کند؟
• بله گفتن، برای سلامت روان من خوب است؟
• قبلاً، کی و کجا بله گفتم و بعد، از کارم پشیمان شدم؟

برای بسیاری از ما، نه گفتن سخت است. همین باعث می‌شود به درخواست‌هایی که ترجیح می‌دهیم نپذیریم، بی‌اختیار و بدون فکر کردن، پاسخ مثبت بدهیم و بیشتر مواقع، درنهایت پشیمان می‌شویم.

ما اغلب بر این باوریم که با «بله گفتن» از دیگران محافظت می‌کنیم حتی اگر خواسته ما «نه گفتن» باشد؛ اما شفاف بودن در مورد احساسات، نیازها و محدودیت‌هایمان منجر به ایجاد روابط واقعی، اصیل و سالم می‌شود.

همچنین، با نه گفتن برای احساسات، نیازها و محدودیت‌های خودمان ارزش قائل می‌شویم و می‌توانیم بهتر و سالم‌تر زندگی کنیم.

خوشبختانه، مهارتِ نه گفتن یادگرفتنی است. کلید موفقیت این است که به تمرین ادامه دهیم.

به یاد داشته باشید که خواندن مطلب کافی نیست. برای به دست آوردن بهترین نتایج، باید هر چیزی را که در این مطلب یاد می‌گیرید، به صورت عملی تمرین کنید. تمرین، بخش مهمی از یادگیری نه گفتن است. تمرین، بخش مهمی از یادگیری عشق به خود است.

منابع: 

Want to improve your life? Just learn to say no

How and When to Say No

The Power of No